شاتون ميله اي فولادي و سخت كه به طريقه ريخته گري يا اهنگري ساخته مي شود مقطع شاتون را
براي مقاومت بيشتر به صورت تير اهن Iمي سازند شاتون ارتباط پيستون را با ميل لنگ برقرار نموده
و ضربه حاصله از نيروي سوخت كه بر روي پيستون فشار مي اورد را بر روي ميل لنگ منتقل و لنگ را
پايين برده و نهايتا حركت رفت و برگشتي پيستون بوسيله شاتون به ميل لنگ وارد مي شود كه در
ميل لنگ به حركت دوراني تبديل مي گردد
در دورهاي زياد فشار نيروهاي كششي زيادي به شاتون وارد مي شود بنابراين بايستي جنس ان
بسيار مرغوب و حتي الا مكان سبك باشد قسمت بزرگ شاتون توسط كپه ياتاقان به وسيله پيچ و
مهره روي يك لنگ ميل لنگ سوار مي شود و يك ياتاقان دو نيمه اي بين شاتون و ميل لنگ قرار
ميگيرد و انتهاي كوچك شاتون توسط گژن پين به پيستون متصل مي گردد داخل محل قرار گرفتن
گژن پين از يك بوش جهت كم كردن اصطكاك استفاده مي شود روغنكاري به وسيله شاتون انجام
مي شود و به دو صورت مي باشد
1- در بعضي موتورها يك مجراي سرتاسري در طول شاتون بوده و روغن را از سوراخ ياتاقان
گرفته و به بوش گژنپين مي رساند
2- بعضي ديگر از موتورها سوراخ روغن پاش در يك سمت شاتون قرار گرفته و سبب روغن كاري
ديواره سيلندر مي گردد هنگام گردش ميل لنگ موقعي كه سوراخ ميل لنگ و شاتون در يك امتداد
قرار مي گيرند روغن از مجراي ميل لنگ و شاتون عبور كرده و از سوراخ بغل شاتون به ديوار سيلندر
پاشيده مي شود روغن ديواره سيلندر نيز به وسيله رينگ روغني وارد شيار و سوراخهاي پيستون
شده و روي بوش گژنپين مي ريزد و انرا روغنكاري مي كند
ياتاقانهاي متحرك شاتون به دو دسته تقسيم مي شوند
1- نوع ياتاقانهاي يك پارچه :
در اين نوع قسمت بزرگ شاتون به صورت يكپارچه ساخته شده و در داخل ان معمولا غلطك هاي
كوچك و يا بلبرينگ قرار مي گيرد اين نوع ياتاقان بيشتر در موتورهاي دو زمانه بنزيني و در بعضي
از موتورهاي كوچك استفاده مي شود
2- نوع ياتاقانهاي دو تكه :
در اين نوع قسمت بزرگ شاتون به دو قطعه نيم دايره شكل تقسيم شده كه يكي از نيم دايره ها
(كپه پايين را تشكيل مي دهد ) پس از گذاشتن هر دو قسمت در روي گلوئي متحرك ميل لنگ به
وسيله پيچ ومهره به يكديگر متصل مي شوند
شاتون موتورهاي خورجيني (v) شكل
طرز قرار گرفتن شاتون در روي موتورهاي خورجيني بر سه نوع مي باشد
1- نوع شاتون موازي :
در اين نوع موتور دو عدد شاتون مربوط به دو پيستون در كنار يكديگر و در روي يك گلوئي ميل لنگ
بسته مي شوند ساختمان اين نوع شا تون ها مثل شاتون هاي معمولي است
2- نوع شاتون ضربدري (متقاطع)
در اين نوع شاتون نيز مثل قبلي ياتاقانهاي متحرك هر دو شاتون مربوط به دو سيلندر مقابل به هم
در روي يك گلوئي ميل لنگ قرار ميگيرد با اين تفاوت كه (كفه يكي از شاتون ها به شكل دو شاخه
بوده و انتهاي شاتون ديگر باريك مي باشد ) در نتيجه انتهاي يكي از شاتونها داخل شاتون ديگر شده
و سپس هر دو روي ميل لنگ بسته مي شوند
3- نوع شاتون لولايي :
در اين نوع يكي از شاتونها در روي گلوئي ميل لنگ وصل مي شود و شاتون ديگر كه سر ان داراي يك
سوراخ مي باشد و به وسيله يك پين به قسمت بالاي كفه متحرك پشت زين كفه شاتون اولي وصل
مي گردد
4- عيب هاي شاتون ها :
معمولا به ندرت اتفاق مي افتد كه شاتون احتياج به تعويض پيدا كند مگر اينكه صدمه شديدي در اثر
تصادف به شاتون وارد شود و يا در اثر كار مداوم موتور شاتون كج شده و يا تاب بر ميدارد و به طور
كلي محور گژنپين كاملا موازي محور لنگ متحرك ميل لنگ و براي اطمينان هنگام جمع كردن موتور
بايد شاتون نو يا كار كرده را قبل از بستن روي موتور از نظر خميدگي (تاب داشتن) پيچيدگي امتحان
و ازمايش نمود و به خاطر اين كه اگر شاتون خم شده باشد محور گژنپين با محور لنگ ميل لنگ موازي
نبوده و باعث اعمال نيروي جانبي نامناسب به ميل لنگ و ياتاقانهاي متحرك و همچنين به گژن پين
وارد مي شود
تذكر مهم براي شاتون :
1- بلندي طول شاتون با قدرت موتور نسبت مستقيم دارد يعني اگر طول شاتون بلند باشد
موتور داراي قدرت زياد است ولي تعداد دور ان در دقيقه كمتر است از موتور با شاتون كوتا ه تر
اختلاف وزن شاتون ها در موقع تعويض در موتورهاي سواري از پنج گرم و در موتورهاي سنگين از
ده گرم بيشتر نباشد در مواقع ضروري مي توان به مقدار كم از پاي شاتون تراشيده و وزن شاتونها
را يكسان نمود در هنگام جا زدن بوش كوچك شاتون (بوش گژن پين) بايد به مجراي روغن بوش
دقت نمايد كه اشتباه قرار نگيرد به خاطر اين كه مسير روغن شاتون را كور ميكند البته اين موضوع
براي شاتون هاي كه در مسير روغن گژن پين از وسط شاتون مي گذرد
2- تذكر براي قرار دادن خار نگه دارنده گژن پين در شاتون
بايد توجه داشته باشيم هنگام جا زدن خار گژنپين حتما دهانه خار به سمت بالاي پيستون قرار بگيرد
و در غير اين صورت اين امكان وجود دارد كه خار از محل خود خارج شود به اين دليل در هنگام احتراق
ضربه وارده بر روي پيستون اگر دهانه به سمت پايين باشد باعث جمع شدن فنر و خارج شدن ان
ميگردد ولي اگر به سمت بالا باشد در اثر ضربه دهانه بازتر شده و كاملا در محل خود قرار مي گيرد
گژن پين (انگشتي پيستون)
گژن پين ميله اي است استوانه اي كه جنس ان از فولاد مي باشد و قسمت خارجي ان نرم است و
سطح داخلي ان سخت است تا گژنپين در مقابل ضربات حاصل از احتراق مقاوم باشد براي مقاومت
بيشتر ان را ابكاري و صيقل مي دهند
گژن پين محور اتصال دهنده شاتون به پيستون است اتصال و درگيري گژن پين با پيستون و شاتون به
پنج صورت انجام م گيرد
1- گزن پين در داخل بوش برنزي ومحل نشيمن خودروي پيستون كاملا ازاد بوده ومي تواند به راحتي
حركت نمايد اين حالت كاملا ازاد ناميده مي شود وپيستون در اين نوع معمولا الومينيومي است و در
اين وضعيت خارهاي نگهدارنده در شيارهاي مخصوص داخل سوراخهاي پيستون قرار گرفته و ازحركت
گژن پين جلوگيري مي كند
2- سوراخ سر كوچك شاتون چاكدار بوده و به وسيله پيچ قفلي بسته مي شود هم چنين در دوسمت
پيستون بوش هاي برنزي در داخل نشيمن گژنپين قرار داده شده و پيستون از نوع چدني است
3- گژنپين به وسيله پيچ قفلي مانند حالت قبل بسته شده فقط در سوراخهاي پيستون بوش برنزي
وجود ندارد همچنين پيستون از نوع الومينيومي است
4- گژن پين با فشار دستگاه پرس به سر كوچك شاتون جا زده شده و سر كوچك شاتون و سوراخ
هاي پيستون بوش ندارد قطر گژن پين 0.3ميليمتر بزركتر از قطر سر كوچك شاتون است تا گژن پين
كاملا در محل سفت بوده و نتواند لق شود
در اين حالت بهتر است مكانيك خودرو كه قبل از زمان درگيري سر كوچك شاتون را بوسيله كوره هاي مخصوص يا
اجاق برقي گرم كرده تا حالت انبساطي پيدا كند سپس خيلي سريع درگيري را انجام داده تا وقتي كه
شاتون سرد شود و به خالت اوليه خود برگردد كاملا گژن پين را سفت مي كند
5- گژن پين به وسيله پيچ قفلي به پيستون بسته شده و سر كوچك شاتون داراي بوش برنزي بوده
و پيستون از نوع چدني است
منبع : محمد رضا افضلي