تعريف : سرسيلندر در پوشي است كه با بلوك سيلندر تشكيل اطاق احتراق را مي دهد و شكل ان
تابع ساختمان سيلندر بوده و چنانچه از نوع خنك كننده با اب باشد داراي مجاري اب و در غير اين صورت داراي شيارهاي خنك كننده با هوا مي باشد سرسيلندر با پيچ و مهره به بلوك سيلندر متصل مي شود در كف سرسيلندر به تعداد سيلندر ها گودي وجود دارد بنام اطاق احتراق روي سرسيلندر داخل هر اطاق احتراق سوراخي براي قرار دادن شمع وجود دارد
متعلقات سرسيلندر
الف : محل بسته شدن شمع در سرسيلندر است و بسته به ساختمان سرسيلندر در سطح جانبي يا
فوقاني ان قرار دارد ب: در صورت قرار گرفتن سوپاپها در سرسيلندر قطعات تشكيل دهنده مكانيزم
سوپاپ ها از قبيل اسبكها و گيتهاي سوپاپ و سيت سوپاپ و ميل سوپاپ (موتورهاي ميل سوپاپ رو )
فنرها و غيره كه همگي در محلهاي مخصوص خود در سرسيلندر بسته مي شود ج: كانالها و
مجاري اب و روغن د: محل هاي عبور ميل تايپت ه : مانيفولد ها (لوله هاي كه سوخت را
به داخل سيلندر وارد كرده و پنجه اگزوز كه دود و مواد حاصل از احتراق را از سيلندر خارج مي كند
و : محل بستن ترموستات
جنس سرسيلندر
جنس سرسيلندر از الياژهاي اهن (چدن دندانه ريز) يا الياژهاي الومينيوم بدو صورت ريختگي يا تزريقي
در داخل قالبهاي بخصوص ساخته مي شود
سرسيلندر معمولا يكپارچه و يا اگر طول موتور زياد و يا سنگين باشد چند تكه ريخته شده و سپس
سطوح لازم را تراشيده و صيقل داده و بشكل مورد نظر در مي اورد
انواع سر سيلندر
سرسيلندر بسته بترتيب و نوع قرار گرفتن سوپاپها بطور كلي به چهار دسته تقسيم مي شود
1- اي هد I 2- اف هد F 3- تي هد T 4- ال هد L
شكل قرار گرفتن سوپاپ در سرسيلندر هاي اي هد يا خطي يك رديفه يا دو رديفه است بعضي
سرسيلندرها فاقد محل عبور سوپاپ مي باشد مثل تي هد و ال هد
باز و بستن سرسيلندر
يكي از قطعات كه باز و بستن ان بسيار مهم مي باشد و بايد كمال دقت را در اين امر مبذول داشت
باز بستن غلظ سرسيلندر باعث ايجاد عيوب از جمله تاب ديدگي و يا سوختن مرتب واشر سيلندر
مي گردد
نكات زير در باز و بستن سرسيلندر بسيار مهم است
1- هيچگاه و در هيچ مورد سرسيلندر را در موقعي كه موتور گرم است باز نكنيد (خيلي مهم)
2- بست باطري را باز مي كنيم (اين امر در هر موقعيكه خواستيم گيربكس يا موتور يا قطعات
ديگر مانند استارت دينام و غيره را باز كنيم الزامي است )
3- اب موتور را خالي مي كنيم
4- در صورت باز كردن رادياتور محوطه عمل وسيعتر مي شود
5- كليه اتصالات لوله هاي اب رادياتور –ترموستات و لوله هاي بخاري را باز مي كنيم
6- اتصالات الكتريكي از قبيل سيم درجه اب و وايراهاي شمع را باز مي كنيم
7- كليه شمع ها را باز مي كنيم
8- بست گلويي اگزوز را باز كرده و از اتصال خارج مي كنيم
9- كليه سيم ها و لوله هاي مربوط به كاربراتور را باز كرده و علامت گذاري مي كنيم
10- كاربراتور را باز كرده
11- درب قالپاق سوپاپ را باز مي كنيم
12- در صورتيكه اسبك ها و پايه هاي ان مانع باز كردن پيچ هاي سرسيلندر باشد انها را نيز باز كرده
13- ميل تايپت ها را بر مي داريم
14- با اچار بكس مناسب و دسته بكس با كمك رابط و به روشهاي زير پيچها را ابتدا دو رزوه شل
و سپس باز مي كنيم
15- بايد دقت كرد كه مقدار گشتاور(مقدار وارد بر پيچ) در سفت كردن مطابق با مقدار كاتالوگ
ماشين مورد نظر باشد مقدار گشتاور را بايد از كاتالوگ بدست اورد در صورت نداشتن كاتالوگ
قبل از باز كردن و شل كردن پيچ هاي سرسيلندر مي توان توسط اچار تركمتر مقدار گشتاور را
بدست اورد بدين منظور اچار تركمتر را با بكس مناسب بر روي گل پيچ قرارداده و بسمت سفت
شدن به دسته تركمتر به ارامي فشار مي اوريم و تا حدي اين فشار را ادامه مي دهيم تا پيچ در
جاي خود حركت نكند اين عمل را با پيچهاي ديگر تكرار كرده ميانگين عدد نشان داده شده توسط
تركمتر محاسبه و بعنوان مقدار گشتاور پيچ هاي سرسيلندر موتور مورد نظر در موقع سفت كردن
پيچها استفاده مي كنيم
عيوب سرسيلندر
سرسيلندر بطور كلي عيوب زير را پيدا مي كند 1- ترك خوردگي 2- تاب ديدگي 3- كربن گرفتن
4- گشاد كردن گيت سوپاپ , سوختن و خرابي سيت سوپاپ
1- ترك خوردگي : در صورت يخ زدن شديد اب در سرسيلندر و يا زماني كه در حين تعمير در اثر
بي احتياطي ضربه شديد به ان وارد ايد مكانيك خودرو علاج اين امر الف : اگر ترك بسيار مويي و ريز باشد
(واندربل و واندرسيل ) را از طريق رادياتور داخل سيستم خنك كننده پس از برداشتن ترموستات
ميريزند تا ضمن چرخش اب داخل ترك ها نفوذ كرده و ترك ها را مي گيرد
ب : تعمير بوسيله دوختن ج: بوسيله جوش دادن
2- تاب ديده گي : علل تاب برداشتن سرسيلندر الف : باز و بستن غلط سرسيلندر ب: در موقع
گرم بودن سرسيلندر ان را باز كردن ج : ناميزان بستن پيچهاي سرسيلندر د : سوختن واشر
سرسيلندر ه: گرم شدن بيش از حد ر
علائم تاب ديده گي سرسيلندر : الف : سوختن مرتب واشر سرسيلندر ب: موتور دير روشن شده
و بد كار مي كند ج: كمپرس داخل كربراتور و اگزوز و كارتر و رادياتور مي گردد د: گرم كردن زياد
موتور ه: مخلوط شدن اب و روغن ز: اب سوزي (خارج شدن بخار اب از اگزوز) ر : كمي كمپرس
ازمايشات تاب ديدگي سرسيلندر : سرسيلندر را پس از باز كردن كاملا شستشو داده و سطح
سرسيلندر را با شابر كاملا تميز كرده و قطعات باقيمانده از واشر و يا ذرات را كاملا پاك مي كنيم
طريقه ازمايش 1- بوسيله سنگ مرع و فيلر 0.20 ميليمتر 2- ازمايش با خط كش فلزي و فيلر :
3- ازمايش با پودر سرنج
3- كربن گرفتن سرسيلندر (اطاق احتراق) : در اثر احتراق مخلوط هوا و بنزين در داخل سيلندر
به مرور مقداري دود در اطاق احتراق چمع شده كه مي تواند كاملا در كار موتور موثر واقع شود
اين دوده علاوه بر اينكه حجم اطاق احتراق را كوچك ساخته نسبت تراكم را در موتور بالا مي برد
كه خود باعث احتراق زود رس در موتور مي شود سرخ شدن كربن در زمان احتراق چه در الكترود
هاي شمع و چه در نقاط گرم ديگر مانند سطح نعلبكي سوپاپها و سطح بالاي پيستون باعث ايجاد
احتراق هاي نابه هنگام مي گردد
بنابراين از علائم زياد شدن كربن در اطاق احتراق مي توان انفجار خود سوزي و بالا رفتن كمپرس
موتور را نام برد موتورهايي كه بعد از بستن سوئيچ جرقه بگردش خود ادامه مي دهند چنانچه
خودسوزي در اثر گرم بودن بيش از حد الكترودها و يا حرارت بيش از حد سرسيلندر بعلت گرفتگي
مجاري اب و يا ضعيف شدن سيستم خنك كننده يا تنظيم نبودن جرقه مي تواند در اثر ازدياد دوده
در اطاق احتراق باشد
انفجار موتور را اكثرا در هنگام باز بودن دريچه گاز قبل از اينكه موتور زير بار برود شنيده مي شود
كارخانجات سازنده موتور معمولا كيلومتر معيني را براي كربن گيري و يا تعميرات سرسيلندر
تعيين مي كنند ولي گاهي عيوبي در موتور پيش مي ايد كه فواصل كربن گيري را نزديكتر
مي سازد از جمله : روغن سوزي – كم شدن كمپرس موتور – گرفتگي در لوله اگزوز – اشتباه جا
انداختن زنجير دنده ميل لنگ و ميل سوپاپ - گرفتگي در هواكش كارتر و سرد كار كردن موتور
- گرفتگي در هواكش كاربراتور – كار نكردن صافي هواكش – غني بودن مخلوط بعلت عدم
تنظيم درست كاربراتور – اشتباه بودن زمان جرقه – ضعيف بودن جرقه در شمع
واشر سرسيلندر
واشري است از جنس نسوز كه مابين بلوك و سرسيلندر قرار گرفته و واشر سر سيلندر عمل
اب بندي كمپرس را انجام مي دهد كلفتي اين واشر در اطراف اطاق احتراق بيشتر است
جنس واشر سرسيلندر : از ورقه هاي فلز نرم يا پنبه نسوز و فلز نرم ساخته مي شود واشر
سرسيلندر انواع مختلف دارد يك لايه كه از الياژ الومينيوم و كرم دو لايه از فلزات نرم و پنبه نسوز
سه لايه كه از لايه هاي مسي بخاطر نرمي ان و بهتر شدن عمل اب بندي مقوا يا پنبه نسوز جهت
مقاومت در مقابل حرارت زياد و لايه فولادي جهت مقاومت زيادتر در مقابل فشار و حرارت . پنبه نسوز
يا اسبست يك ماده معدني است كه نقطه ذوب ان 1550 درجه سانتيگراد است يك واشر سرسيلندر
يكبار مصرف است و زماني كه بسته شد بعد از باز كردن سرسيلندر ديگر قابل استفاده نخواهد بود
لذا قبل از تعويض واشر سرسيلندر حتما سرسيلندر را از لحاظ تاب ديدگي بايد ازمايش كرد ضمنا
سطح سرسيلندر نبايد ناصاف باشد
عيوب واشر سر سيلندر : واشر سر سيلندر ممكن است بسوزد يا نيم سوز شود
علل سوختگي واشر سرسيلندر عبارتند از : 1- تاب داشتن سرسيلندر 2- تركيدن سرسيلندر
3- شل بودن پيچهاي سرسيلندر 4- گرم كردن بيش از اندازه موتور 5- ناميزان بستن پيچهاي ان
علائم سوختگي واشر سر سيلندر : 1- خارج شدن اب از اگزوز 2- گرم كردن موتور 3- ورود كمپرس
در داخل رادياتور (جوش كاذب) 4- كمي كشش موتور 5- قاطي كردن اب و روغن – دير روشن
شدن موتور توجه : اگر بخار در حالت گرم بودن موتور از اگزوز خارج شود دليل بر سوختن يا نيم
سوز بودن (ترسيدگي) واشر سرسيلندر است
نكته مهم : در موتورهاي كه داراي بوش تر هستند در صورتيكه عيبي از عيوب سرسيلندر يا واشر
سرسيلندر باشد كه فقط در اين حالت باز كردن سرسيلندر كافي است بايد پس از باز كردن كليه
پيچهاي سرسيلندر همه پيچها را بجز دو پيچ سرسيلندر را خارج مي كنيم و سپس سرسيلندر را
چند بار به چپ و راست در سر جاي خود حركت داده تا اگر احتمالا بوش پيستون با سيلندر درگيري
داشته باشد با اين حركت از درگيري خارج شود چون اگر اين عمل را انجام ندهيم و سرسيلندر را
برداريم امكان دارد بوش پيستون مقداري با سرسيلندر به سمت بالا حركت كرده و باعث خرابي و از
اببندي خارج شدن واشر اببندي بوش پيستون بگردد در صورت عدم توجه به اين نكته امكان دارد
پس از بستن سرسيلندر و روشن كردن موتور اب و روغن مخلوط شده در نتيجه بازكردن موتور و
تعويض كليه واشرها مورد لزوم باشد
توجه : پس از بستن سرسيلندر و سفت كردن پيچهاي سرسيلندر توسط تركمتر بدون اينكه اب در
داخل موتور باشد موتور را روشن كرده و قبل از گرم شدن موتور ان را خاموش مي كنيم سپس با اچار
تركمتر سفت بودن پيچها را كنترل مي كنيم
نكاتي در مورد تعويض واشر سرسيلندر : براي جاگذاري واشر سرسيلندر از هيچ گونه مواد خارجي
مانند گريس يا چسب استفاده نمي كنيد
توجه : علامت (TOP) روي واشر سرسيلندر در موقع بستن بايد به سمت بالا بوده و در صورت نبودن
علامت با منطبق كردن واشر با بلوك مي توان به جهت واشر سرسيلندر پي برد در ضمن سمت مسي
واشر سر سيلندر بي به سمت پايين و روي بلوك سيلندر قرار بگيرد
منبع : اتومكانيك به زبان ساده ( مهندس احمد امير تيموري)