تاريخچه سيستم ترمز ضد قفل :
سيستم ترمز ضد قفل براي اولين بار در سال ۱۹۳۰ در هواپيما به شكل مكانيكي مورد استفاده قرار گرفت در همان زمان تحولات زيادي در توسعه اين سيستم در صنعت هوانوردي بوجود آمد
اما جالب بود كه بررسي اين سيستم براي چندين سال متوقف شد تا اينكه در سال ۱۹۷۵ تا ۱۹۷۶ براي اولين بار اين سيستم در كاميونهاي سنگين در آمريكا براي كاهش تصادفات بخاطر از دست دادن پايداري كاميون در جاده ها مخصوصن جاده هاي لغزنده مورد استفاده قرار گرفت
در سال ۱۹۸۰ در تكنولوژي ايمني خودرو تحول عظيمي رخ داد و سيستم ABS به شكل امروزي (الكترونيكي ) در خودروهاي سواري مورد استفاده قرار گرفت .
آشنايي با سيستم ترمز ABS
يكي از مهمترين عواملي كه باعث از دست دادن كنترل خودرو مي گردد ترمز كردن ناگهاني در جاده هاي لغزنده مانند جاده هاي مرطوب ،برفي، يخي و … است كه اين عمل بعلت قفل شدن چرخها بر روي سطح جاده مي باشد براي جلوگيري از اين امر سيستم ترمز ضد قفل (ABS) استفاده مي شود
در اين سيستم از طريق يك سيستم هدايت الكترونيكي كنترل شده و با دريافت اطلاعات لازم از وضعيت سرعت هر چرخها از طريق سنسورهاي سرعت نيروي ترمز بر روي چهار چرخ را كنترل و تنظيم ميكند
دراين سيستم مقدار نيروي ترمز بر روي هر يك از چرخها ميتواندمتغير باشد بدين ترتيب چرخي كه داراي سرعت كمتري نسبت به چرخ ديگر باشد به همان نسبت فشار روغن ترمز در آن كاهش ميابد ، اين كاهش فشار به صورت مقطعي بوده و تا زماني ادامه مي يابد كه دور چرخها يكسان شود .
سيستم ABS از سرعت ۶ كيلومتر در ساعت به بالا شروع به كنترل سيستم ترمز مينمايد و در صورتيكه به هر نحوي دچار اختلال و اشكال گردد سيستم ABS از مدار خارج شده و ترمز خودرو به صورت عادي عمل مينمايد .
قطعات اصلي سيستم ABS
۱) واحد هيدروليكي
۲) واحد كنترل الكترونيكي
۳) سنسور سرعت چرخ
۴) رله
واحد هيدروليكي
اين واحد شامل شيرهاي كنترل جريان،سولونوييدها ، محفظه ذخيره روغن،پمپ ،موتور Abs و محفظه ارتعاش گير مي باشد.
كه مجموعه اين قطعات با دريافت سيگنال از واحد كنترل الكترونيكي، كار تنظيم و تقسيم نيروي ترمز را بر روي هر كدام از چرخها به صورت مجزا انجام ميدهد.
واحد كنترل الكترونيكي
اطلاعات بدست آمده از سنسور به اين واحد آمده و اين واحد مجموعه واحد كنترل هيدروليكي را كنترل و هدايت مي نمايد .
سنسور سرعت چرخ
با چرخش يك چرخ دنده به نام روتور در مقابل سنسور ، پالس هاي الكتريكي در آن ايجاد ميگردد كه تعداد اين پالس ها در واحد زمان ميزان سرعت چرخ را مشخص مي نمايد .
رله
چنانچه ولتاژ برق ورودي را قطع نموده و سيستم ترمز به صورت معمولي عمل خواهد نمود .
مزاياي ترمز ABS
• افزايش ميزان كنترل و فرمان پذيري هنگام ترمز
• ايجاد وضعيت ايمن تر براي راننده و سرنشينان
• كاهش چشمگير سائيدگي لاستيك
• كاهش مقدار لرزش لاستيك و سيستم تعليق در هنگام ترمز
• پايداري خودرو در جاده هاي ناهمگن به هنگام ترمز هاي شديد
طرز كار ترمز ABS
ترمزهاي ABS در بيان ساده دستگاهي الكترونيكي هستند كه در هنگام ترمزگيري باكنترل فشار (قطع و وصل كردن فشار) هيدروليك در كسري از ثانيه ارتباط لنت را با ديسك يا كاسه برقرار و قطع ميكنند و تكرار سريع و مداوم اين عمل باعث از ميان رفتن حالت بلوكه كردن يا قفل كردن ترمزها ميشود.
اهميت اين گونه ترمزها نيز بيشتر در سطوح خيس و لغزنده يا ترمزگيري در سرعت هاي بالا بيشتر نمايان ميشود.
در اين گونه موارد راننده از كنترل كامل بر روي وسائل نقليه خود برخوردار است و اما شايد بتوان گفت تنها نكته منفي در مورد ترمزهاي ABS صداي نسبتا شديد آنها در هنگام ترمزگيري بر روي سطوح بسيار لغزنده است.
اين صداي لرزان كه به درون كابين نفوذ ميكند و زير پدال ترمز حس و شنيده ميشود راننده اي را كه تجربه ترمزگيري در اين شرايط ندارد به اشتباه مي اندازد كه احتمالا قسمتي از سيستم ترمز خودرواش در حال خرد شدن است و به همين دليل راننده ممكن است به اشتباه از فشار پاي خود بر روي پدال ترمز بكاهد. به تازگي استفاده از سيستم هاي كمكي و تقويت كننده الكترونيكي و مكانيكي نيز براي هر چه بهتر كردن فعاليت ترمزها بر روي انواع خودروهاي جديد به كار گرفته ميشود اين سيستم ها با وارد آوردن اندك فشاري به پدال ترمز فعال شده و بهترين نتيجه را در اختيار راننده قرار ميدهد.
ترمزهاي ABS از ۴ قسمت عمده تشكيل شده اند:
۱- سنسورهاي سرعت كه زمان قفل شدن چرخها را نمايش مي دهند و با قرار گرفتن در هر چرخ و يا ديفرانسيل اين اطلاعات را ارسال مي كند.
۲- سوپاپها كه معمولا” در ۳ موقعيت عمل ميكنند:در وضعيت اول كاملا” باز هستند و فشار سيلندر اصلي را به داخل ترمز مي فرستند ، در حالت دوم دريچه سوپاپها بسته مي شوند و ترمز از سيلندر اصلي جدا مي شود . اين كار ، از افزايش بيش از حد فشار داخل ترمز كه راننده را به اعمال نيروي بيشتري روي پدال وادار مي كند ، جلوگيري مي نمايد. در موقعيت سوم ، سوپاپها مقداري از فشار را از طريق ترمز خارج مي كنند.
۳- از ان جا كه سوپاپها مقداري از فشار خود را از طريق ترمز گيري از دست مي دهند . نقصان فشار ، با استفاده از پمپ جبران مي شود
۴- چهارمين بخش سيستم ، يك دستگاه كنترل كننده است كه به عنوان رايانه كوچكي در خودرو عمل مي كند و سنسورهاي سرعت و سوپاپها را تنظيم مي كند .
نحوه عملكرد سيستم هاي ABS
با وجود الگوريتم هاي متفاوتي كه براي انها تعريف شده ، بسيار ساده و ابتدايي است
چناچه شما خودروي خود را كه از سيستم ABS استفاده نميكند ، به جاي توقف ناگهاني ، با فشار چندين بار پا روي پدال ترمز متوقف كنيد ، همان كار ترمز هاي ضد قفل را انجام داده ايد اين تفاوت كه در يك سيستم ABS ، تمامي اين كارها خودكار صورت مي گيرد .
در معمولترين شكل ، اين كار دستگاه كنترل كننده سنسورهاي سرعت را در همه حال تحت نظارت خود قرار مي دهد و هر كاهش سرعت ناگهاني و خارج از قاعده را ثبت ميكند همانطور كه ميدانيد ، هر چرخ خودرو ، دقيقا” پيش از قفل شدن با يك كاهش سرعت ناگهاني مواجه مي شود . اگر اين كاهش سرعتها كنترل نشوند ، چرخ خيلي سريعتر از آنكه بتواند متوقف شود ، قفل مي شود .
اگر خودروي شما با استفاده از سيستم ABS كار مي كند ، حتما” تكانهاي بسيار كوچك پدال ترمز را زير پاي خود احساس كرده ايد ، اين تپشها به دليل باز و بسته شدن سريع سوپاپاهاست .
به طوري كه در برخي از اين سيستم ها ، اين چرخه تا ۱۵ بار در هر ثانيه تكرار مي شود.
درجه بندي ترمزهاي ضد قفل هم مانند شيوه عمل انها با استفاده از روشهاي متعددي صورت مي گيرد ، اما به طور معمول ، طبقه بندي بر اساس تعداد مجرا ها ، سوپاپاهاي مجزا براي هر چرخ و نيز تعداد سنسورهاي سرعت ، يكي از رايج ترين اين روشهاست
درجه بندي سيستمهاي ABS سه دسته است
سيستمهاي با ۴ مجرا و ۴ سنسور و سيستم هاي با ۳ مجرا و ۳ سنسور و سيستمهاي با يك مجرا و يك سنسور تقسيم مي كنند:
در نوع اول : ( كه بهترين شكل ترمزهاي ABS است ، هر كدام از چرخها به طور مجزا با يك سنسور و يك سوپاپ كنترل مي شوند.)
در نوع دوم : ( ۲ چرخ جلويي به طور مجزا كنترل مي شود ، اما براي چرخهاي عقبي تنها يك سوپاپ و سنسور سرعتي در محور عقبي خودرو قرار مي گيرد. )
در نوع سوم : ( كنترل چرخهاي فقط از طريق محور چرخهاي پشتي و از طريق يك سنسور و سوپاپ انجام مي پذيرد.)
مزيت گروه اول ، نسبت به ۲ گروه بعدي ، در اين است كه هر ۴ چرخ ، به طور مجزا كنترل مي شود و بدين ترتيب ، علاوه بر استفاده از حداكثر نيروي ترمز براي هر چرخ ، از قفل شدن انها پيش از توقف كامل جلوگيري مي شود ، در حالي كه در ۲ نوع بعدي ممكن است برخي چرخها پيش از رسيدن به توقف كامل قفل شوند
سنسور سرعت چرخ
سنسورهاي سرعت چرخ بر اساس نوع كاركرد به دو نوع تقسيم مي شوند
الف : سنسورهاي غيرفعال
اين نوع سنسورها بر اساس خاصيت القاي مغناطيسي كار مي كنند .
در سنسورهاي القـايي منبـع تغذيـه وجـود نـدارد و سنسـو ر شـامل يـك آهنرباي دائمي مي باشد كه سيم پيچي به دور آن مـي باشـد و در مقابـل يك صفحه دندانه دار نظير چرخ دنده حركت مي كند . هنگامي كه قسمت بالايي دندانه ها در مقابل سنسور رد مي شود جريـان ي در سـيم پـيچ القـا مي شود كه با عبور دندانه هاي پاييني اين القا از بين مي رود .
-۱ آهنرباي دائمي
-۲ ميدان مغناطيسي
-۳ سيم پيچ
-۴ صفحه دندانه دار
سيگنال ارسالي از اين سنسور شبيه يك موج سينوسي مي باشد كـه با افزايش سرعت ميزان دامنه و فركانس موج افزايش مي يابد .
اگر به هر دليلي شيار دندانه هاي صفحه دندانه داركثيف شـود و يـا فاصله بين سنسور با صف حه دندانه دار تغييـر يابـد سـيگنال ارسـالي تغيير خواهد نمود .
سنسورهاي القايي براي ارسال سيگنال داراي دو سيم مي باشد.
سنسورهاي فعال
اساس كاركرد اين نوع سنسورها تقريبا مشابه خاصيت اثر هال مي باشد . لكن اندكي با آن متفاوت مي باشد . در سنسورهاي با اثر هال با حركت دادن يك آهنرباي دا ئمي از مقابل سيمي كه جريان از آن عبور مـي كنـد يـك اخـتلاف پناسـيل بـه صـورت سيگنال بين دو نقطه A,B ارسال مي گردد .سنسور با اثر هال از يك كريستال سلسيوم تشكيل شده است كه چند اتم سلسـيوم بوسيله اتمهاي ديگر جايگ زين شده است و بـدين شـكل خاصـيت اثـر هـال را پيـدا مي كند و تا زماني كه آهن ربا نزديك سنسـور اسـت سـيگنال بـه صـورت اخـتلاف پتانسيل از كريستال خارج مي شود سنســـورهاي بـــا خاصـــيت اثـــر هـــال داراي ســـه ســـيم بـــه شـــرح ذيـــل مي باشد:
(۱ منبع تغذيه
(۲ اتصال بدنه
(۳ سيگنال
اما در سنسور ABS نوع فعال بدين صورت است كه سيگنال مستقيما از كريسـتال سليسيوم خارج نمي شود بلكه با عبور آهن ربا در مقابل سنسور تغييـر مقاومـت بـه بورد الكترونيكي موجود در سنسور منتقل مي شود وقتي تغيير مقاومت مغناطيسـي توسط بورد تشخيص داده شد از طريق اتصال كوتاه دو سر سيم سيگنال بـه صـورت تغيير ولتاژ ارسال مي شود لذا نتيجه دقيقا مشابه اثر ه ال بوده ولـي بـه لحـاظ نـوع عملكرد با آن متفاوت مي باشد .
اين سنسور بر خلاف اثر هال اغلب شامل دو سيم مي باشد تغييرات سيگنال بسته به نوع سنسور متفاوت مي باشد .امتياز اين نوع سنسورها نسبت به سنسورهاي غيرفعال اين اسـت كـه در سـرعتهاي پايين حتي ۱ كيلومتر بر ساعت نيز عمل مي كنند ولـي سنسـورهاي غيـر فعـال از سرعت ۷ كيلومتر بر ساعت به بعد شروع به فعاليت مي كنند .
در سيستم ABS با سنسور فعال آهن ربا بر روي يك طرف بلبرينـگ چـرخ نصـب مي گردد كه به همراه چرخش چرخ و بلبرينگ ، آهنربا نيز در مقابل سنسور حركت مي كند
ترمزهاي چندكاناله و ضدبلوكه Abs
بدون شك پيشرفت و بهينه سازي سيستم ترمز اتومبيل ها با سرعتي نه چندان سريع صورت گرفته است و خوشبختانه امروزه ترمزهاي سه وچهار كاناله ضد بلوكه Abs در بيشتر اتومبيل ها بصورت استاندارد وجود دارد .
طرز كار ترمزهاي Abs نيز به بيان ساده بدين صورت است كه يك دستگاه الكترونيكي در هنگام ترمز گيري با كنترل فشار ( قطع و وصل كردن فشار ) هيدروليك در جذري از ثانيه ارتباط لنت را با ديسك و يا كاسه برقرار و قطع ميكند و تكرار سريع و مداوم اين عمل باعث از ميان رفتن حالت بلوكه كردن يا قفل كردن ترمزها ميشود .
سيستم ترمزهاي هيدروليك و Abs
ترمزهاي هيدروليك از سيستم هاي مطمئن ترمز محسوب ميشود.
اما اين سيستم در ابتدا داراي عيب هاي بزرگي بود.
اگر هر گاه به دليلي، شكستگي جزئي در يكي از لوله هاي ترمزها به وجود مي آمد در اثر نشت مايع ترمز يا وارد شدن هوا در سيستم، تمام سيستم ترمز از حالت فعاليت خود بيرون آمده و خطرآفرين مي شد.
براي از ميان برداشتن اين عيب، خودروسازان و شركت هاي توليد كننده سيستم هاي ترمز مجبور به تقسيم كردن نيروي ترمز از طريق فشار هيدروليك به دو بخش شدند. يكي از اين بخش ها به چرخ هاي جلو و ديگري به بخش هاي عقب فشار وارد مي آورد طراحي و توليد اين سيستم جديد بسيار مثبت بود، ولي به نظر مي رسيد آنچنان از خطرات احتمالي آن نمي كاست، چرا كه در اين صورت ايجاد شكستگي در لوله هاي ترمز جلو و قفل يا بلوكه كردن چرخ هاي عقب، خودرو به شدت به دور خود چرخيده و از كنترل خارج مي شد. اما سوئدي ها راه حل اين مشكل را پيدا كردند.
ترمزگيري صحيح با ABS
در شرايط بحراني (مواجه شدن با موانع) فورا پدال كلاچ را گرفته و با تمام نيرو به طور مداوم روي پدال ترمز فشار دهيد.در اين زمان ABS شروع به كار كرده و شما قادر خواهيد بود خودروي خود را در مسير دلخواه هدايت كرده و از برخورد با موانع جلوگيري كنيد. دو قانون مهم هنگام ترمزگيري با سيستم ABS
۱) فورا كلاچ را بگيريد و با تمام نيرو روي پدال ترمز به طور مداوم فشار دهيد.
۲) با وجود ترمزگيري كامل، خودرو را در مسير دلخواه هدايت كنيد.
لامپ هشدار دهنده ABS
از ويژگي هاي اصلي سيستم ABS اين است كه دايما خود را به صورت الكترونيكي كنترل مي كند
روي صفحه نمايش دهنده ها مقابل راننده يك لامپ هشدار دهنده وجود دارد كه روي آن كلمه ANTI-LOCK نوشته شده است.
هر گاه اشكالي در عملكرد سيستم ABS ايجاد شود اين لامپ روشن خواهد شد.
هنگام روشن شدن خودرو اين لامپ حدود چهار ثانيه روشن خواهد شد كه در اين زمان سيستم مشغول كنترل كردن خود است.
در صورت خاموش شدن لامپ سيستم عملكرد صحيح خود را داشته و در غير اين صورت روشن ماندن لامپ هشدار دهنده چه قبل از حركت و چه هنگام حركت خودرو راننده را از بروز اشكال آگاه خواهد كرد .
نكات ايمني
با اين كه سيستم ABS داراي ايمني بالايي است، ولي وجود آن در خودرو نبايد باعث سرپيچي راننده از رعايت مقررات رانندگي به خصوص سرعت هاي غيرمجاز، رعايت نكردن فاصله ايمني و سرعت مناسب در پيچ ها شود.به عبارت ديگر بهره مندي از سيستم هاي ايمني به معناي ناديده گرفتن ايمني نيست
انجام تغييرات شخصي در خودرو (آموزش مكانيك خودرو مثلا ترمز، بدنه ها و يا چرخ ها) مي تواند بر عملكرد سيستم ABS تاثير منفي بگذارد.
با وجود اين در حال حاضر سيستم ترمز ABS مطمئن ترين ترمزي است كه تكنولوژي آن در صنعت خودروي ما وارد شده است و شايد روزي شاهد باشيم كه با بالا رفتن تقاضاي عمومي براي خودروهاي مجهز به ترمز ABS اعمال فشار از سوي راهنمايي و رانندگي ديگر خودرويي بدون ترمز ABS توليد و عرضه نشود.