اگر روغن هاي كاركرده اي كه به طور نادرست در محيط زيست رها مي شوند، با روشي مناسب و صحيح مديريت شود، توانايي ذخيره روغن در حدود هزاران بشكه در روز افزايش مي يابد. روغن كاركرده مي تواند با استفاده از روش مناسب تصفيه شود و با روان كننده ها و روغن هاي سوختي مختلف فرآوري شده و در صنايع پالايش و پتروشيمي مصرف شود. اين عمل علاوه بر منافع اقتصادي در حفاظت از محيط زيست و صرفه جويي در مصرف انرژي تاثير بسزايي دارد.
● نكاتي در مورد تعويض روغن موتور
قبل از شروع اين بحث لازم به يادآوري است كه انتخاب روغن موتور و زمان تعويض آن مي بايست براساس توصيه هاي سازنده خودرو و اطلاعات ارايه شده در دفترچه راهنماي خودرو صورت گيرد. اگر تمايل داريد روغن موتور خود را تعويض كنيد، به موارد زير توجه كنيد:
۱- قبل از اقدام به تعويض روغن خودرو، موتور آن را خاموش و چرخ ها را قفل و ترمز دستي را بكشيد. براي جلوگيري از بروز هر گونه سوختگي مطمئن شويد كه موتور خيلي داغ نيست. سپس به توصيه هاي دفترچه راهنماي خودرو توجه كنيد.
۲- پيچ تخليه انتهاي ظرف روغن موتور (كارتر) خودرو را باز كنيد و اجازه دهيد روغن كاركرده از كارتر به داخل ظرف مناسبي مانند يك تشتك تخليه روغن تخليه شود.
۳- اگر مي خواهيد فيلتر روغن را نيز عوض كنيد اين كار را بعد از تعويض روغن انجام دهيد و به توصيه هاي زير توجه كنيد. پيچ تخليه كارتر را ببنديد و مطمئن شويد كه محكم است.
۴- روغن موتور جديد را با دقت اضافه كنيد. اگر چه بيشتر خودروها داراي ظرفيتي معادل۴ تا۵ كوارت روغن است. با اين وجود در مورد مقدار روغن مورد نياز و نوع آن مي بايست به دفترچه راهنماي خودرو مراجعه كرد. كارتر خودرو را بيش از اندازه پر نكنيد.
۵- در حالي كه ترمز دستي را كشيده ايد در محلي كه تخليه هوا به خوبي انجام مي شود موتور خودرو را روشن كنيد. در ابتدا ممكن است لامپ فشار روغن روشن باشد اما بايد پس از چند ثانيه خاموش شود. زماني كه لامپ خاموش شد اجازه دهيد موتور چند دقيقه كار كند.
۶- موتور را خاموش كنيد و سطح روغن را بررسي كنيد. نشت روغن را در اطراف فيلتر روغن و پيچ تخليه بررسي كنيد.
۷- زمان تعويض بعدي روغن خودروي خود را به خاطر داشته باشيد. زمان تعويض روغن، كيلومتر خودرو، درجه و نوع روغن مورد استفاده را يادداشت كنيد.
۸- با استفاده از يك قيف و با دقت روغن كاركرده را از تشتك تخليه روغن به يك ظرف مناسب منتقل كنيد. مي توانيد روغن باقي مانده در تشتك را نشوييد چون مي توانيد در تعويض بعدي دوباره از آن استفاده كنيد.
●تعويض فيلتر روغن
فيلتر روغن خودرو، وسيله اي است كه روغن روان كننده را تصفيه مي كند. عملكرد اصلي فيلتر در سيستم روغنكاري موتور، جلوگيري از آسيب رساندن ذرات ساينده به ياتاقان ها و قسمت هاي در معرض اصطكاك است. فيلتر بايد به طور دايمي در مدار روغنكاري بوده و بتواند تمام جريان را از خود عبور دهد. اين مسئله در مورد فيلترهايي كه در موتورهاي نو نصب مي شود از اهميت بيشتري برخوردار است، چون در موتورهاي نو مقادير زيادي ذرات فلزي يا ذرات ساينده ناشي از عمليات ساخت وجود دارد.
فيلتر روغن در كنار روغن نقش مهمي در سلامت موتور خودرو ايفا مي كند بي ترديد استفاده از انواع روغن مناسب و فيلتر روغن با استاندارد در كنار يكديگر باعث افزايش بازدهي هر دو محصول كاهش استهلاك و افزايش بازدهي موتور خواهد شد. پس از تعويض فيلتر، روغن كاركرده آن بايد تخليه شود. براي اين منظور به توصيه هاي زير توجه كنيد:
۱- براي شل شدن فيلتر روغن در صورت لزوم از آچار فيلتر استفاده كنيد. فيلتر كاركرده را با دقت برداريد.
۲- فيلتر را از روغن تخليه كنيد. با استفاده از يك وسيله تيز، يك حفره در انتهاي داخلي (گنبدي) فيلتر يا سوپاپ مانع برگشت روغن كه بر روي انتهاي صاف آن قرار دارد ايجاد كنيد. موثرترين روش براي تخليه مناسب فيلتر، سوراخ كردن سوپاپ مانع برگشت روغن يا داخل فيلتر و جريان يافتن به يك ظرف مناسب براي بازيافت آن است سوپاپ مانع برگشت روغن، شامل دريچه لاستيكي است كه براي جلوگيري از تخليه روغن به موتور، در زمان خاموشي، خلاء ايجاد مي كند. سوراخ كردن فيلتر موجب از بين رفتن خلاء شده و اجازه مي دهد روغن حبس شده بازيابي شود.
۳- انتهاي صاف فيلتر سوراخ شده را به روي ظرف جمع آوري قرار دهيد و روغن كاركرده را تا حد امكان از فيلتر تخليه كنيد. مهم است كه تخليه فيلترهاي كاركرده روغن در۱۲ ساعت (حداقل زمان) و دمايي نزديك به دماي عملكرد موتور و بيش از دماي محيط (تقريباً۶۰ درجه فارنهايت) صورت گيرد.
۴- فيلتر جديد روغن را طبق توصيه هاي سازنده فيلتر نصب كنيد. آب بند لاستيكي را با مقدار كمي روغن بر روي آن بپوشانيد و سپس آن را جايگزين كنيد. از آچار فيلتر براي محكم كردن فيلتر جديد استفاده نكنيد چون ممكن است به فيلتر آسيب برساند. اين را به راحتي با انگشتان محكم كنيد و به توصيه هاي سازنده فيلتر توجه كنيد. فيلترهاي كاركرده روغن نيز مانند روغن كاركرده به عنوان ضايعات محسوب مي شوند و بايد به طور مناسب بازيافت شوند. در مواردي كه عملي است و صرفه اقتصادي وجود دارد فيلترهاي خالي كاركرده روغن براي بازيافت روغن جمع آوري مي شوند. از مراكز جمع آوري روغن كاركرده سئوال كنيد كه آيا پذيراي فيلتر كاركرده روغن نيز هستند يا خير. اگر هيچگونه امكاني براي بازيابي روغن فيلتر كاركرده روغن وجود ندارد، فيلتر كاركرده خالي روغن را در روزنامه بپيچيد و به همراه زباله هاي خانگي دفع كنيد.
در فيلترهاي كاركرده روغن خرده فلزهايي وجود دارد كه دوباره قابل استفاده هستند و توليدكنندگان فولاد مي توانند به عنوان خوراك اوليه از آنها استفاده كنند.
●جمع آوري روغن كاركرده
پس از تخليه روغن از كارتر خودرو يا فيلتر روغن، روغن را داخل يك ظرف تميز و عاري از نشت با درپوش پيچي بريزيد. ظرف اصلي روغن موتور و بسياري از ظروف
خانگي براي اين منظور مناسب هستند. هرگز از ظروف خانگي حاوي مواد شيميايي مانند سفيدكننده ها استفاده نكنيد و مطمئن شويد كه ظرف مورد استفاده داراي درپوش غيرقابل نشت است. در برخي فروشگاه هاي عرضه خدمات خودرو نيز ممكن است ظروفي كه براي انتقال روغن موتور كاركرده طراحي شده است فروخته شود. اگر روغن كاركرده را نمي خواهيد فوراً به مركز بازيافت انتقال بدهيد، هرگز به طور موقت آن را در ظروف نگهداري غذا، آشاميدني، يا مواد
شيميايي جمع آوري نكنيد. صرف نظر از نوع ظرف مورد استفاده براي انتقال روغن كاركرده، از تميزي ظرف مطمئن شويد. به آن برچسب روغن كاركرده نصب كرده و دور از دسترس كودكان و حيوانات خانگي نگهداري كنيد. ظرف روغن كاركرده را به نزديك ترين مركز عمومي جمع آوري روغن كاركرده مانند نزديكترين تعميرگاه خودرو و يا يك مركز روانكاري ببريد. بدين ترتيب با دفع مناسب روغن كاركرده از محيط زيست و منابع طبيعي محافظت مي كنيد.
بازيافت ضايعات ضمن محافظت از محيط زيست داراي مزاياي اقتصادي است و شما مي توانيد در كنار دفع نادرست زباله هاي كاغذي، شيشه اي، فلزي، پلاستيكي و ديگر مواد و تفكيك آنها، روغن و فيلتر كاركرده موتور را با روش مناسبي دفع كنيد.
●جمع آوري روغن هاي كاركرده در كشور امريكا در امريكا علاوه بر جمع آوري روغن هاي كاركرده از مراكز بزرگ و تعويض روغني ها، براي جمع آوري روغن ها از منازل نيز برنامه هايي تدوين شده است. اين عمل به دو صورت انجام مي گيرد.
۱- ساكنين محل تحت پوشش اين طرح، گالن هاي محتوي روغن هاي كاركرده را مانند ساير ضايعات دور ريختي (شيشه، پلاستيك و كاغذ كه بازيابي مي شوند) در محل مخصوص زباله قرار داده و هر هفته يكبار ماموران مربوط، گالن روغن هاي كاركرده را جمع آوري و گالن ديگري جايگزين مي كنند تا ساكنين محل بتوانند براي
تعويض روغن خودروي خود از آن استفاده كنند.
۲- روش ديگر جمع آوري بدين صورت است كه گالن هاي محتوي روغن هاي كاركرده، توسط ماموران جمع آوري روغن ها به داخل تانكرهاي مخصوص تخليه شده و گالن براي استفاده مجدد ساكنين در محل مخصوص زباله قرار مي گيرد.آموزش مكانيك خودرو لازم به يادآوري است كه كل هزينه جمع آوري روغن هاي كاركرده و تمامي اقدامات آموزشي در اين زمينه مانند انتشار نشريات و مطالب آموزشي توسط شركت هاي توليد كننده روانكار پرداخت مي شود.
●● نتيجه گيري
بيشتر كشورهاي دنيا براي حفظ ذخاير نفتي و جلوگيري از آلودگي محيط زيست به جمع آوري روغن هاي كاركرده مي پردازند. با توجه به اين كه در ايران جمع آوري
روغن هاي كاركرد با اصول صحيحي انجام نمي گيرد، لازم است سازمانهاي مربوط برنامه اي تنظيم كنند كه روش هاي ر جمع آوي روغ هاي كاركرده در ايران نيز در نظر گرفته شده باشد تا سرمايه هاي ملي كشورمان به بهترين شكل ممكن حفظ شود.
منبع : بيابان و كويرهاي ايران (محسن اديب)