معرفي
a) مبدل كاتاليست :
مبدل كاتاليستي وسيله اي است كه در سيستم اگزوز تمام ماشين ها بكار گرفته شده است حتي در وانت و ماشين هاي باري تا بدينوسيله آلاينده هاي شيميايي مانند:كربن منو اكسيد ، اكسيد نيتروژن ، هيدروكربن ها را تبديل به تركيبات بي ضرر نمايد .
b) محصول ها
مبدل هاي كاتاليستي از سال 1992 در تمام ماشين هاي اروپائي بكار رفته است و كشورهاي عضو EEC از پيشقروالان توليد مبدل هاي كاتاليستي در كل اروپا بوده اند آنها ابتدا با ماشين هايي كه نزد خريداران طرفدار بيشتري داشتند شروع كردند و بعد آن را تعيم دادند تا جائيكه امروزه بالغ بر 2000 نوع از اتواع كاتاليست توليد مي كنند كه در اروپا ، آسيا و آمريكا در طيف وسيعي از ماشين ها مانند بنز ، بي . ام . و ، آئودي – فورد – جنرال موتور و .... بكار مي رود .
در سال 2002 كمپاني A&M انگلستان با كمك EEC تصميم به توليد مبدل هاي كاتاليست براي ماشين هاي ايراني گرفتند با اين هدف كه در صورت اجازه بازار و امكانات ايران ساخت كارخانه هاي آنرا به ايران انتقال دهند در همين راستا كارخانه ميثاق ، كه يكي از بزرگترين توليد كنندگان اگزوز در ايران مي باشد با همكاري شركت A&M شروع به توليد مبدل هاي كاتاليستي در اگزوز ابتدا براي بازار ايران و سپس صدور به كشور هاي اروپائي نموده است .
همانگونه كه مي دانيم استانداردي براي مبدل كاتاليستي وجود ندارد و فقط دو « حد مجاز » اروپائي و امريكايي براي مقدار گازهاي مضري كه ماشين ها توليد مي كنند . مي توانند براي سارندگان ميان قرار بگيرد .
حد مجاز اروپايي به طور مشروح با توضيح مختصات آن در قسم تست و گواهي ها آمده است .
توليد ما توسط كارخانجات مختلف مورد آزمايش قرار گرفته و حتي هميشه بالاتر از حد نصاب هاي تعيين شده نيز جواب گرفته است مانند محصولي كه در ماشين هاي فورد استفاده مي شود .
حالا به تشريح گازهايي كه در اثر استفاده از سوخت هاي فسيلي متصاعد مي شود به طور مختصر مي پردازيم .
تصعيد گازهاي اگزوز
1-2) منو اكسيد كربن : اين گاز بي رنگ ، بي بو و بدون طعم و مزه در صورت تنفس مسموم كننده ي باشد چون در شش ها جذب خون مي شود و مانع از جذاب اكسيژن مي گردند .
جذب مقدار كمي از آن باعث سردرد و كم شدن فعاليت هاي مغزي مي گردد و جذب مقدار زيادي از آن بيهوشي و مرگ را به همراه دارد .
در هواي آزاد بدن انسان مي تواند منو اكسيد كربن را از خود دفع نمايد به شرط آنكه به مقدار زياد در معرض آن قرار نگيرد .
2-2) هيدروكربن ها گازهاي خروجي اگزوز در بردارنده تركيبات هيدروكربني بسياري مي باشد كه عموما بدون ضرر ولي قابل احتراق مي باشند اما به هر جهت بعضا اين هيدروكربن ها سرطان زا مي توانند باشند به اضافه اينكه باعث تحريك چشم ها و مخاط هاي گلو مي شوند .
هيدروكربن ها در تشكيل باران هاي اسيدي نقش دارند و همچنين بعضي از تركيبات آن در مقابل اشعه موارء بنفش در تشكيل گرد و غبار شيميايي موثر مي باشند .
3-2) اكسيد هاي نيتروژن (NOX )
سوخت نيتروژن و اكسيژن در كنار هم مخلوط اكسيد نيتروژن به وجود مي آورد .
اكسيد نيتروژن مي تواند تبديل به منو اكسيد نيتروژن (NO) شود كه گازي بدون بو ، رنگ و طعم مي باشد كه در مجاورت بيشتر اكسيژن به راحتي به دي اكسيد نيتروژن (NO2) كه گازي به رنگ قرمز متمايل به قهوه اي است تبديل مي شود .
اين گاز سمي داراي بوي نافذي است كه باعث از بين رفتن بافت شش ها مي گردد .
اين گازها به صورت تركيبي و در كنار هم متصاعد مي شوند به همين جهت فرمول كلي NO به آها اطلاق مي شود در حاليكه پسوند X در بردارنده طيفي از يك و دو اتم مي باشد .
اكسيد نيتروژن در تركيب باآب تشكيل باران اسيدي ميدهندكه تركيب پيچيده اي از اسيد نيتروژني مي باشد و بخصوص براي محيط زيست زيان آور مي باشد .
در شرايط خاصي از ارتفاع و يا تابش شديدآفتاب ورطوبت زياد اكسيد نيتروژن در تركيب با هيدروكربن باعث تشكيل گردوغبار ميگردند .
موتور هاي با قابليت احتراق كم در درجه حرارت بالاتري عملي ميكنند در نتيجه نيتروژن موجود در هوا را با اكسيژن بيشتري مي سوزانند و به اين ترتيب مقدار زيادي دي اكسيد نيتروژن به وجود مي آورند كه اين باعث توليد بيشتري از باران هاي اسيدي در اتمسفرمي شوند .
4-2) سرب (pb )
سرب فلز سمي سنگيني است كه حالت مسموم كنندگي بالايي دارد بالاخص در مغز و دستگاه عصب و براي حيوانات و گياهان نيز زيان آور است .
بدن از دو راه سرب را جذب ي كند
• a ) از طريق شش ها به هنگام تنفس
• b ) از طريق دستگاه گوارش ازراه خواركهاي آلوده به سرب / سرب به صورت افزودني anti – knock ..... در سوخت به دو حالت تتراتيل سرب و تترامتيل و با بروميد بكار مي رود كه باعث يكنواختي احتراق مي گرديد .
در حدود 10% از اين سرب به صورت ذرات به قطر كمتر 25X10 – 6mm در هوا متصاعد مي شود كه امكان اينكه در هوا به صورت معلق باقي بمانند وجود دارد .
25% ازاين سرب هم مخلوط باروغنهاي تسهيل كننده مي گردد يا در سيستم اگزوز باقي مي مانند .
مقداري ازآن هم به سرعت درهواتجزيه شده ونشست مي كنند در قسمت هاي بعدي راههاي چگونگي خلاصي ازاين مواد مضر بررسي مي شود .
شرايط عملكرد مبدل كاتاليستي
گازهاي خروجي در يك موتور بنزيني در حد 300 درجه تا 400 درجه سانتيگراد حرارت دارند در حاليكه ممكن است كه اين درجه حرارت در حالت عمل با بار كامل به 900 درجه سانتيگراد هم برسد
در حاليكه شاخص درجه حرارت براي يك مبدل در شرايط خوب كه طيفي بين 500 تا 600 درجه بايد باشد بنابراين مبدل ها بايد نوري ساخته شوند كه طيفي بين 400 تا 800 درجه را بتوانند تحمل كنند.
اگر درجه حرارت مبدل در اگزوز براي مدتي به 800 درجه تا 100 درجه برسد فلز اصلي مبدل و پوشش لايه اي آن به تف جوشي رسيده و در نتيجه به فرسودگي آن كمك مي شود كار يك مبدل در شرايط ايده آل در حدود 100000 كيلومتر عمر مفيد مي باشد
زور بيش از حد به موتور و در نتيجه هدر رفتن انرژي ممكن است كه در اثر احتراق ناقص در اثر سرعت هاي غير معقول و يابار بيش از حد در شرايط غير عادي به وجود بيايد كه اين مي تواند موحد بالا رفتن درجه حرارت گازهاي خروجي از اگزوز گردد كه اگر اين حرارت 1400 درجه سانتي گراد بالاتر رود موجب ذوب شدن لايه هاي زيرين به كار رفته در مبدل مي شود و در نتيجه خرابي مبدل ها را در پاساژهاي شانه عسلي بدنبال دارد .
در حاليكه در درجه حرارت ثابت بالاي 300 درجه سانتي گراد قابليت يك ظرف مبدل نو در مورد مونو اكسيد كربن ها 68% تا 99 % و براي هيدروكربن ها 95% مي باشد .
اگر چه در درجه حرارت خيلي پائين تر از 300 درجه سانتيگراد مبدل ها قابليت خود را از دست مي دهند .
در درجه حرارتي كه مبدل ها به قابليت و كارايي 50% مي رسند اصطلاحا درجه حرارت عطف و يا شاخص اطلاق مي شود .
يك مبدل كاتاليستي هنگامي كارايي خود را از دست مي دهند كه مواد فعال در آ در معرض درجه حرارت گازهاي اگزوز قرار بگيرند بين معني كه مواد تشكيل دهنده فعال در يك كانورتور كارائي خود را در اثر حرارت زياد و تف جوشي خاصيت خود را از دست بدهند و اين شرايط در اثر قرار گرفتن رويه فعال به مدت طولاني در معرض شرايط گفته شده و در نتيجه از دست دادن خاصيت جذب گازهايي كه از پاساژ فعال عبور مي كند حاصل مي شود تماس طولاني با عناصر مداخله كننده مانند عنصر ضد ضربه انفجار در اثر احتراق ( سرب ) و فسفرهاي افزوده در روغن ها باعث بسته شدن سايت فعال در كانورتورها و در نتيجه جلوگيري از تاثير مواد شيميايي فعال در كانورتور مي شود به اين عمل سمي شدن مواد شيميايي در كنورتور گفته مي شود كه اين عمل در مورد بنزين هاي بدون سرب در طولاني مدت نيز ممكن است اتفاق بيفتد .
مبدل هاي كاتاليست بايد با كمترين حرارت مواد فعال آنها نسبت به منواكسيد كربن ها و هيدروكربت ها فعال شوند كهاين مدت بايد زير يك دقيقه و حتي در حدود 30 ثانيه باشد و اين مهم با قرار دادن كونوتو در نزديكترين محل به مانيفولد موتور بدست مي ايد . اگر چه نزديكي زياد بهلوله چند راهه اگزوز باعث مي شود كه گازهاي اگزوز ( در شرايط خاص) و حرارت آنها از درجه مناسب بالاتر رود و بدين ترتيب به فلز اصلي و لايه هاي فعال كانورتور زيان رسانده و در نتيجه عمر مفيد كانورتور را پايين بياورد بايد در شرايط نسبي استاكيومتري نسبت سوخت به هواي ، خوب كار بكند . توليد اكسيد هاي نيتروژن نسبت زيادي با بار موتور بخصوص تركيب سوخت و هواي آن بخصوص اگر اين نسبت در حدپائين استاكيومتري باشد دارد و اين نكته اهميت تركيب سوخت و هوارا بخصوص نزديكي آن به نقطه ايده آل استوكيومتري مي رساند چون در اين حالت تصاعد گازهاي مضر به حداقل مي رسد .
ساختار مبدل كاتاليست سه گانه
مبدل هاي سه گانه كاتاليستي در جلوي منبع صداگير و هر چه نزديكتر به لوله چند راهه اگزوز كار گذاشته مي شود
بار موتور و تاثير آن بر اكسيد نيتروژن كه در محل تركيب استوكيومتري مبدل كاتاليست سه گانه قرار دارد شكل فولاد ضد زنگ سيلندري و يا پوسته بيضي شكل با جلوي مخروطي و يا شبه مخروطي و عقبه لوله اي با فلانژ كوتاه به خود مي گيرد كه اين حالت گازهاي ورودي خام و گازهاي تبديل شده را به نسبت كنترل مي كند
اين دستگاه در داخل و ميان پوسته بيضي شكل سيلندري قرار دارد كه بستر ان متشكل از سطوح فعال نسبت به مواد الاينده پوشانده شده است كه اين مونوليت ها و ماتريس مخروطي كه در ميان ساختار خود داراي گذرهاي زياد و كوچكي هستند
اين بستر كاتاليستي ممكن است كه شكل ها و فرم هاي سه گانه اي داشته باشند .
a )گلوله هاي كوچك سراميكي
b)شانه هاي سراميكي ( شانه عسل ) يك تخته
c)شانه هاي متاليكي يك تخته
a )گلوله هاي كوچك سراميكي
در اين نوع كاتاليست لايه هايي از گلوله هاي كروي سراميكي بر روي يكديگر واقع شده اند .
اين گلوله كه از جنس سيليكات آلومينيوم و منگنزيوم مي باشند مقام به درجه حرارت بالا مي باشند .
راههاي عبور در نقطه تماس اين گلوله ها با يكديگر ايجاد شده اند و سطح وسيع اين گلوله در معرض دود اگزوز قرار مي گيرند .
اين گلوله هاي كاتاليستي با پوششي از فلزات گرانبها مانند پلانتينيوم Pt ، و راديوم ، از جنس آلومينيوم مي باشند و در حدود 3 ميلي متر قطر دارند و در يك فضاي 250 × 6-15 ميليمتر واقع شده اند .
اين گلوله هاي سراميك آلومينا نسبت به سايش و برخورد مقاوم مي باشند حتي در 1000 درجه سانتيگراد . اين گلوله ها در يك بسته سوراخ دار جاسازي شده اند كه در داخل يك بدنه كونورتو قرار دارد . يك سمت اين بسته به منزله ورودي گازها عمل مي كند در حالي كه سمت ديگرآن گازهاي تبديل شده را اجازه خروج مي دهد . اسن ساختار گلوله ها را از ضربه هاي خارجي كه در جاده ممكن است به پوسته خارجي وارد شود محفوظ نگاه مي دارد .
b) شانه سراميكي يك تخته
ماتريس اين كانورتور شباهت به ساختار شانه هاي عسل دارد كه از هزاران كانال هاي موازي ساخته شده كه از ميان آنها گازهاي اگزوز عبور مي كنند .
لايه هاي اين شانه از سيليكات آلومينيوم ، منگنزيوم ساخته شده كه در درجه حرارت هاي بالا هم ثبات خويش را حفظ مي كند و منفذ هاي ان نيزداراي لايه آلومينا (AL203 )به ضخامت 10-6mm ×20 مي باشند كه كارايي كانال ها را با عامل تقريبا 700 افزايش مي دهد روكش اين شانه ها با فلزات گرانبها پلانتينيوم و راديوم بارور شده اند و اين شانه ها داراي منافذ 1 ميليمتر مربع مي باشند كه داراي ديوارهاي نفوذي 0.3mm × 0.15 ضخامت هستند .
اين منافذ در هر سانتيمتر مربع داراي 30 تا 60 منفذ مي باشند ر قسمت جلوي كانورتور قسمت روكش سطحي باندازه 100 تا 200 ميليمتر مربع بر گرم را مي پوشاند و داراي جرمي برابر با 5% تا 15% سطح شانه يك تخته شامل مي گردد . ساختار شانه سراميكي بسيار آسيب پذير ي باشد بنابراين در داخل يك پوشش و بدنه از آلياژ ، فولاد و ذرات سيمي قرار دارد و اين بدنه شانه سراميكي را از تاثيرات حرارتي و برخوردهاي خارجي كه به بدنه ممكن است صدمه بزند در امان نگاه مي دارد
c ) شانه متاليك ( يك تخته )
لايه هاي شانه اين دستگاه شامل ورقه هاي فولادي نازك كه يك در ميان تخت و تابدار كه ضخامت آنها از 0.04mm تا 0.05mm مي باشند ( بسته به طول هر لايه ) به شكل مارپيچ يا s تاب خورده و آنها را مي پوشانند معمولا دو لايه شانه اي در هر دستگاه وجود دارد كه انتهاي /آنها با يكديگر مطابقت داده شده است و داراي فاصله كمي از هم مي باشند كه اين اجازه مي دهد كه مخلوطي از گازهاي اگزوز عبور كرده و از لايه ديگر جريان مبدل گازها عبور كنند و باين ترتيب گازهاي آلاينده تبديل به گازهاي بي ضرر شوند .
لايه متاليكي به صورت مارپيچ و يا s شكل پيچ خورده كه اين باعث توزيع بهتر حرارت و در نتيجه ثبات مكانيكي و عمر مفيد دستگاه مي شود نقاط تماس بين لايه مسطح و سطح داراي پستي و بلندي داراي روكش مخصوص مقاوم به حرارت مي باشند كه حمايت و سختي لازم را براي هزاران كانال موجود در صفحه نازك فراهم مي كند . صفحه و لايه متاليكي داراي پوشش منفذدار آلومينا ( ALO3) نيز داراي پوشش نازكي است كه به طور پراكنده در آن از دو فلز گرانبها پلاتونيوم و راديوم استفاده شده است .
اين ساختار شانه اي متاليك در داخل يك بدنه جاسازي شده است كه داراي جنس فولاد ضد زنگ مي باشد و اين ساختار اجازه مي دهد كه ديواره موثر جلويي و كانال ورودي آن افزايش يابد در حدود 15% نسبت شانه سراميك كه بايد بوسيله سيم يا ديواره فايبري پوشش داده شود تا از گزند ضربه هاي سخت در امان باشد . ديواره نازك فلزي در ناحيه جلو براي كانال هاي عبور گاز ناحيه وسيع تري را براي صفحه و روي كانورتور فراهم مي كند و ممانعت كمتري در عبور گازها از خود دارد . همچنين اين ورقه فولادي داراي عمر مكانيكي بيشتر و مقاومت بيشتر در مقابل فرسودگي مي باشد به اضافه در مقابل فشار پس زني گازهاي اگزوز مي تواند مقاومت بيشتري در مقابل ز شكل افتادگي از خود نشان بدهد . عدم مزيت آن فقط سنگين بودن آن در مقايسه با سراميك مي باشد و اينكه 15% از آن گرانتر در مي آيد .
5- تست و گواهي نامه ها
قوانين اروپا حاكم بر تصاعد گازهاي اگزوز ماشين بر اسا راهبردهاي سه گانه زيرين مي باشند .
a ) كشورهاي غير عضو در شوراهي همكاري اروپا
مقررات ارژينال ECER 15 كميسيون اقتصادي اروپا
مقررات ارژينال ECER 15.01
مقررات ارژينال ECER 15.02
مقررات ارژينال ECER 15.03
مقررات ارژينال ECER 15.04
b ) سوئد با امريكا ( 1973 ) مقررات F23 مقررات F40
c) كشورهاي عضو شوراي همكاري اروپا EEC / 220 / 70 EEC / 290 / 74 EEC / 102 / 77 EEC / 665 / 78 EEC / 351 / 83
كميسيون اتحاديه اروپا مقررات ECER15 و ECER 15.04 را وضع نمود ، همچنين اين كميسيون مقررات 20/200/EEC تا EEC / 351 / 83 را كه منطبق با ECER15 را بود تعيين كرد . مقررات سوئد در اين مورد F23 و F40 منطبق با مقررات ايالات متحده وضع شده در سال 1973 مي باشد . مقررات ECER 15.04 در آزمايش تصاعد گازها در هر سيكل گردش موتور بر گرم مي باشد . مونواكسيد كربن در آزمايش در هر تست /58 گرم هيدرو كربن ها در هر تست /19 گرم اكسيد هاي نيتروژن در هر تست / گرم × HC + NO
در آوريل 1991 مقررات اروپايي 88/77/EEC بر اساس ساعت در قبال كيلووات/ ساعت و بر ساس 15 دور موتور تنظيم و به مرحله اجرا در امد كه جدول آن بر اساس زير مي باشد: منواكسيد كربن KWh / گرم 11.2 هيدور كربن ها KWh / گرم 2.40 اكسيد هاي نيتروژن KWh / گرم 14.4
سه آزمايش لازم براي گذراندن آزمايش تصاعد گاز موتور در اروپا به شرح زير مي باشد :
- 5/1 سيكل محركه :
روش سيكل تحرك كه به نام مدل سيكل 15 شناخته شده است براي اساس بنا شده است كه از حالت ايست كامل تا حركت به دنده 3 شبيه سازي شده و مقدار تصاعد گاز اندازه گيري مي شود اگر چه سيكل واقعي حركت و ازمايش آن در هنگام گردش موتور به دست مي ايد و گازهاي متصاعد شد در هر مرحله در سه كيسه متفاوت جمع مي شود براي اندازه گيري هر مرحله قسمت اول آزمايش مربوط به شرايط شروع كار ماشين و در هنگامي كه موتور سرد است مي باشد كه در بردارنده مراحل يك تا5 آزمايش است .
قسمت دوم آزمايش مربوط به پايان دوره گردش مي باشد كه در بردارنده 13 سيكل باقيمانده از مراحل 15 گانه سيكل مي باشد و اين در حالي است كه موتور گرم شده است و در نتيجه حرارت سيلندر ها به بالاترين حد خود رسيده است در اين حالت نيز تركيبات بدست آمده از گازهاي اگزوز آزمايش مي شود .
مرحله سوم كه مرحله گذار گرما نام دارد ، موقعي انجام مي شود موتور را براي ده دقيقه خاموش مي كند تا جذب حرارت صورت بگيرد و سپس موتور را دوباره روشن مي كنند و 5 سيكل حركت موتور دورباره روشن شده را و گازهاي متصاعد شده را اندازه مي گيرند . اين آخرين مرحله نمايشگر گذار گرما و در واقع متصاعد شدن گاز در حالت موتور گرم به معني واقعي مي باشد كه نتيجه ان با نتيجه اوليه مورد مقايسه قرار مي گيرد .
5/2 - مقدار تصاعد گازها در حالت خلاص و دور نرمال موتور در اين حالت نيز مقدار گازها اندازه گرفته مي شود .
5/3 - آزمايش گازهاي متصاعد از كارتل در اين آزمايش گازهاي متصاعد شده از كارتل در حالت سرعت كنترل شده سرعت موتور ، اندازه گرفته مي شود .
كاتاليزوري در سيستم تخليه دود قرار دارد و همه دود خروجي از موتور بايد از آن عبور كند كاتاليزور ماده اي است كه به انجام واكنش شيميايي كمك مي كند بدون آنكه جزئي از واكنش شيميايي باش در حقيقت كاتاليزور و مواد شيميايي را به انجام واكنش با يكيديگر تشويق ميكند در نتيجه دودي كه از مبدل كاتاليزوري خارج ميشود در مقايسه با دود ورودي مقدار كمتري HC ، CO و NOX دارد.
هر مبدل كاتاليزوري ممكن است دو كاتاليزور مختلف داشته باشد . يكي از آنها به واكنش HC و CO كمك مي كند و ديگري به واكنش NOX . كاتاليزوري كه به واكنش HC و CO كمك مي كند سبب مي شود كه HC با اكسيژن تركيب شود و H2O ( آب ) و CO2 ( دي اكسيد كربن ) توليد كند . اين كاتاليزور به تركيب CO با اكسيژن و توليد CO2 نيز كمك مي كند اكسيد شدن يعني تركيب شدن با اكسيژن . از فلز هاي پلاتين و پالاديم به عنوان كاتاليزور هاي اكساينده استفاده مي شود.
كاتاليزور مربوط به NOX به صورت متفاوتي عمل مي كند اين كاتاليزور و اكسيژن و نيتروژن را از هم جدامي كند . NOX به گازهاي بي زيان اكسيژن و نيتروژن تبديل مي شود اين نوع مبدل را مبدل احيا كننده مي نامند در اين نوع مبدل فلز روديم NOX را به اكسيژن و نيتروژن احيا مي كند . در داخل مبدل كاتاليزوري ، دود از ناحيه اي با سطح وسيع كه با كاتاليزور پوشانده شده است عبور مي كند اين سطح بستري تشكيل شده از مهره ها يا تيله هي كوچك ، يا يك شبكه لاه زنبوري سراميكي است . مبدل تيله دار تخت است . مبدل لانه زنبوري گرد است بعضي از موتورهاي خورجيني با سيستم مضاعف تخليه دود دومبدل كاتاليزوري دارند . موتورهاي ديگر هم ممكن است دو مبدل كاتاليزوري داشته باشند كه در يك سيستم تخليه دود نصب شده باشند .
خودرو هايي كه مبدل كاتاليزوري دارند بايد بنزين بي سرب مصرف كنند . سرب موجود در بنزين روي كاتاليزور ر مي پوشاند و آن را بي تاثير مي سازد . براي افزايش كارايي مبدل كاتاليزوري ، مخلوط هوا – سوخت بايد به نسبت استوكيومتري 1: 7/14 باشد . تغييرات جزئي در نسبت مخلوط هوا – سوخت مي تواند آلايندگي دود را به شدت افزيش دهد . بيشتر موتورها به سيستم سوختت رساني با كنترل الكترونيكي مجهزند . در اين موتورها براي سنجش مقدار سوخت ورودي به موتور از سيست سوخت پاشي الكترونيكي يا كاربراتور پسخوردي استفاه مي شود بدين ترتيب نسبت مطلوب هوا – سوخت را دقيقتر مي توان كنترل كرد .
مبدل كاتاليزوري با بستر مضاعف ( شكل 18-24 ، ) دو بستر تيله اي ، يكي بالاي ديگري دارد . يك محفظه هوا اين دو بستر را از هم جدامي كند . بستر بلايي حاوي تيله هايي است كه با يك كاتاليزور سه طرفه پوشانده شده اند اين كاتاليزور عمدتا NOX را به اكسيژن و نيتروژن احيا مي كند اما HC و CO را نيز اكسيد مي كند بستر پاييني به صورت كاتاليزور دو طرفه عمل مي كند و كار ان اكسايش HC و CO باقيمانده است .
وقتي موتور گرم مي شود هواي ثانويه كه از پمپ هوا مي آيد به محفظه هوايي كه دو بشتر را از جدا مي كند وارد مي شود اين هوا به مبدل كاتاليزوري اكساينده كمك مي كند.
بعضي از موتورهايي كه كاتاليزور سه طرفه مصرف مي كنند از طريق سيستم هواكشي هوا دريافت نمي كنند .آموزش مكانيك خودرو در اين موتورها طح محفظه احتراق و كنترل الكترونيكي سيستم سوخت رساني سبب احتراق كاملتر مي شود و دود حاصل از آنها « پاكيزه » تر است اين موتور ها به هواي اضافي نياز ندارند .
گرداورنده : مهندس هادي محمديان