عملگرها
اكنون كه با سنسور هاي موجود در اتومبيل آشنا شديم به معرفي عملگرها ميپردازيم.
عملگرها قطعاتي هستند كه دستورات صادره از ECU را اجرا مينمايند .
عمده وظيفه عملگرها تنظيم مقدار سوخت و هوا ميباشد .
بطور كلي هر قطعه اي كه مطابق با دستور ECU تحريك شده يا عمل نمايد عملگر ميناميم .
• رله دوبل main relay
• پمپ بنزين fuel pump
• پمپ هوا air pump
• كويل coil
• انژكتورها injectors
• موتور پله اي stepper motor
• شير برقي كنيستر canister electro valve
رله دوبل
• اين رله كليد قطع و وصل برق قطعات زير ميباشد كه اين كار را با فرمان ECU انجام ميدهد.
در مرحله اول:
• برق گرمكن سنسورهاي اكسيژن .
• برق 12+ ولت انژكتورها .
• برق شير برقي كنيستر .
در مرحله دوم :
• برق كويل .
• برق پمپ بنزين .
پس خرابي رله دوبل بطور كلي مانع روشن شدن اتومبيل ميگردد . جهت بررسي عملكرد آن بطور خلاصه ميتوان به صداي تيكِ عمل كردن آن در هنگام باز كردن سوئيچ اشاره كرد .
چنانچه سوئيچ باز شود رله دوبل برق را به نقاط گفته شده وصل ميكند و اگر تا 3 ثانيه اتومبيل روشن نشود رله مجدداً برق را قطع ميكند .
چنانچه سيستم ضد سرقت اتومبيل در شناسائي كليد دچار مشكل باشد رله دوبل عمل نخواهد كرد زيرا ECU فرمان عمل كردن را به آن نمي دهد .
چنانچه فيوز f 7 جعبه فيوز داخل موتور كه تامين كننده برق رله دوبل است سوخته باشد باز هم رله عمل نمي كند .
چنانچه سوئيچ اينرسي در اثر ضربه وارده به آن عمل كرده باشد باز هم رله دوبل( در مرحله دوم ) عمل نخواهد كرد .
نكته : سوكت رله دوبل و ECU نسبت به آب حساس است و در صورت نفوذ آب به داخل محفظه ECU احتمال نامنظم كاركردن و يا خاموش شدن اتومبيل زياد است .
پمپ بنزين
پمپ بنزين و درجه آن در داخل باك نصب شده است. سوكت آن داراي 4 پايه ميباشد كه پايه هاي 2و4 مربوط به موتور پمپ و 1و3 مربوط به درجه نشانگر سطح بنزين داخل باك است . جهت انجام آزمايش و تست عملكرد آن ميتوان پمپ بنزين را با دستگاه عيب ياب بطور جداگانه راه اندازي كرد .
پمپ بنزين را با ابزار مخصوص مربوطه باز ميكنند .
در هنگام جازدن به خار و جهت آن توجه نماييد .
فيوز f 9 جعبه فيوز داخل موتور تامين كننده برق پمپ بنزين ميباشد .
كثيفي فيلتر بنزين (عليرغم وجود سوپاپ اطمينان در خود پمپ) باعث وارد آمدن صدمه به پمپ ميگردد .
پمپ هوا
پمپ هوا وظيفه تزريق هواي تازه پشت سوپاپ دود در مواقعي كه موتور سرد است را بعهده دارد .
هنگاميكه موتور سرد است بدليل غني بودن سوخت و احتراق ناقص در موتور هيدروكربنهاي نسوخته در محصولات احتراق زياد ميباشند ، در بدو خروج اين گازها از سيلندر ، گازها هنوز دماي خود را از دست نداده اند لذا در معرض جريان هواي تازه پمپ شده ميسوزند و به اين ترتيب از رسوب دوده در كاتاليزور جلوگيري ميگردد . جهت راه اندازي اين پمپ ECU برق + به پايه 2 رله پمپ هوا (واقع در جعبه فيوز داخل موتور) وصل كرده وبدين صورت پمپ راه اندازي ميگردد .سوكت آن مشكي 2 سيمه ميباشد .
كويل
كويل بصورت يك پارچه برروي سرسيلندر بالاي شمعها نصب شده است و داراي يك سوكت مشكي 4 پايه اي است ، پايه 4 برق 12+ ارسالي از رله دوبل ، پايه 1و2 به ترتيب مربوط به سيگنال منفي جرقه 1-4 و 2-3 ارسالي از ECU و پايه 3 مربوط به خازن ميباشد .
جرقه كويل ، دوبل است يعني سيلندرهاي 1،4 و 2،3 با هم بطور همزمان جرقه دارند. كه يكي از جرقه ها انفجار را انجام ميدهد و ديگري هرز ميرود .
لازمست كه شدت جرقه متناسب با دور موتور متغيير باشد، لذا زمان شارژ كويل بر حسب ميلي ثانيه توسط ECU (زمان وصل بودن منفي از ECU به كويل) محاسبه و اعمال ميگردد .
انژكتورها
• انژكتورها شيرهاي برقي هستند كه به فرمان ECU ( اتصال ولتاژ منفي يا بدنه به پايه شماره 2 انژكتورها) براي مدت محاسبه شده اقدام به پاشش سوخت تحت فشار به پشت سوپاپ هوا مينمايند .
• سوكت خاكستري رنگ 2 پايه دارند كه پايه 1 آنها از رله دوبل برق 12+ گرفته و پايه 2 آنها از ECU فرمان پاشش را بصورت پالس منفي ميگيرد .
• مقاومت سيم پيچ انژكتورها حدود 12 تا 14 اهم است .
• انژكتورها ممكن است كه بسوزند يا نشتي بيش از حد داشته باشند كه در صورت اول موتور 3 كار ميكند وچنانچه بيش از يك انژكتور سوخته باشد موتور روشن نمي شود و در صورت دوم موتور غني كار ميكند .
موتور پله اي
وظيفه تنظيم هواي دور آرام را به عده دارد و در ساير مواقع ( در دورهاي بالا) در غني يا رقيق كردن مخلوط نقش دارد .
محل نصب آن در اطاقك شتاب بوده و داراي سوكت مشكي 4 پايه اي ميباشد مقاومت پايه هاي 1-4 و2-3 در حدود 50 تا 52 اهم ميباشد .
اين موتور با پالس كار ميكند . از اتصال برق مستقيم 12 ولت به آن خودداري نمائيد .
لازمست كه پس از تعويض ، موتور جديد را كاليبره نمائيد .
اين عمل با يك بار ACTUATOR TEST يا باز نمودن سوئيچ به مدت 10 ثانيه انجام ميگردد .
خرابي هاي موتور پله اي
در صورت از كارافتادن موتور پله اي اتومبيل در دور آرام خاموش ميشود .
در صورت كثيف شدن يا گير كردن پيستونِ آن نوسان دور موتور در حالت آرام بروز مينمايد .
همچنين نوسان دور موتور و يكي از دلايل خاموش شدن موتور هنگام كولر گرفتن گير كردن و كثيفي موتور پله اي ميباشد .
از دستكاري نمودن پيستون و حركت دادن آن با دست خودداري نمائيد .
براي تميز كاري نوك پيستون و نشيمنگاه آن ميتوانيد از بنزين يا اسپري هاي مخصوص اين كار استفاده نمائيد .
شير برقي كنيستر
شير برقي كنيستر وظيفه بازو بسته كردن مسير كنيستر به منيفولد هوا را در مواقع لزوم بعهده دارد .
با بازو بسته شدن متناوب شير بخارات بنزين انباشته شده در كنيستر وارد منيفولد شده و در موتور ميسوزد .
آشنائي با عملكرد اجزاء در سيستم
كنيستر
كنيستر محفظه ايست كه بخارات بنزين جمع شده در باك را در خود ذخيره مينمايد و از انتشار آن در محيط جلوگيري ميكند .
همانطور كه ميدانيد بنزين يكي از جدي ترين آلاينده هاي محيط زيست ميباشد .
بخارات بنزين جمع شده در كنيستر در هنگام روشن شدن اتومبيل و بيشتر در هنگام كاركرد دور آرام موتور به فرمان ECU توسط شير برقي به منيفولد هدايت شده و سرانجام در موتور ميسوزد . به اين ترتيب از انتشار بخار بنزين آلاينده در محيط زيست جلوگيري ميگردد .
پاشش
پاشش سوخت در سيستم هاي انژكتوري و زمان صحيح جرقه دو عامل مهم و هدف اصلي هر سيستم انژكتور ميباشد.
حال ميخواهيم به عوامل موثر درتعيين مقدار پاشش بپردازيم .
هدف اصلي
نسبت سوخت به هوا
1:14.7
نسبت 1 به 7/14 نسبت استويكيو متريك و ايده آل ترين نسبت جهت احتراق مناسب ميباشد ،ولي بر حسب نياز گاهي در موقع شتاب گيري نسبت غني تر و گاهي در موقع برداشتن پا از روي پدال نسبت رقيق تر مورد نياز است .
براي تهيه نسبت تعيين شده F/A توسط ECU به اطلاعات زير نياز ميباشد .
1- مشخصات بنزين .
2- مشخصات هوا .
مشخصات بنزين از قبيل حجم و جرم حجمي و ... نسبتاً ثابت است .
اما براي تعيين مشخصات هوا به اطلاعات محيطي مانند دما و فشار هوا نياز ميباشد زيرا مقدار هوا و جرم حجمي و حجم آن به پارامترهاي ذكر شده بستگي دارد .
براي محاسبه حجم هواي ورودي به موتور ECU از اطلاعات سنسور دريچه گاز و فشار هوا و دماي هوا و دور موتور استفاده ميكند .
پس از محاسبۀ حجم هواي ورودي به موتور (در اين مرحله مخرج كسر معلوم گرديده) نوبت به تعيين سوخت مورد نياز يعنيengine load ميرسد .
فشار سوخت موجود در ريل سوخت در حد 3 بار ثابت است پس با ثابت بودن فشار پاشش فقط لازم است زمان پاشش تعيين گردد كه زمان پاشش پس از محاسبه در ECU از طريق پالس ارسالي به انژكتورها اعمال ميگردد .
براي جلوگيري از صدمات احتمالي ناشي از دور موتور بيش از حد ECU پاشش سوخت را در دور 6740 دور در دقيقه قطع ميكند تا با اين كار دور موتور كنترل شود و از حد مجاز فرا تر نرود .به اين عمل cut off ميگويند.
علاوه بر اين براي جلوگيري از وارد آمدن فشار بيش از حد به موتور در دور موتور زير 800 دور و بالاي 6000 دور سيستم تهويه مطبوع توسط ECU از كار مي افتد .
جرقه
هدف ديگر سيستم انژكتور تعيين زمان دقيق جرقه است .
زمان جرقه در ايجاد يك احتراق صحيح سهم مهمي دارد .
ويژگي يك جرقه خوب :
1- قدرت كافي (ولتاژ مناسب).
2- زمان مناسب .
قدرت جرقه با توجه به دور موتور توسط ECU با تعيين زمان شارژ كويل تامين ميشود .
بهترين زمان
زمانيست كه احتراق را در چند درجه (بسته به طراحي محفظه احتراق) بعد از مرگ بالا كامل نمايد .
چنانچه احتراق زودتر ( قبل از TDC يا دقيقاً در هنگام آن) كامل شود پديدۀ كوبش رخ ميدهد كه باعث گرم شدن موتور وكاهش كشش آن و وارد شدن فشار بيش از حد به پيستون ميگردد .
در اينجا به اهميت آوانس يا ريتارد پي ميبريم .
عوامل تعيين كننده
هر عاملي كه در سرعت سوختن سوخت در سيلندر اثر گذار باشد تعيين كننده زمان جرقه نيز ميباشد :
- نسبت سوخت به هوا .
- دماي محفظه احتراق (يا دماي هوا).
- فشار مخلوط در محفظه احتراق .
- دور موتور .
با توجه به مطالب ذكر شده .آموزش مكانيك خودرو قطعات زير در نسبت سوخت به هوا نقش دارند:
- رگلاتور سوخت .
- انژكتورها .
- سنسور دماي آب .
- سنسور فشار و دماي هوا .
- سنسور TPS .
- سنسورهاي اكسيژن .
- موتور پله اي .
- فيلتر هوا و بنزين .
- دريچه گاز .
- منيفولد هوا ( از نظر نشتي).
- برنامۀ ECU .
- شير برقي كنيستر .
قطعات زير در جرقه نقش دارند
- سنسور فشار و دماي هوا .
- سنسور دماي آب .
- دور موتور .
- سنسور ضربه .
- فيلتر هوا .
- نوع سوخت .
- شمع ها .
- كويل و زمان شارژ آن .
-سنسور موقعيت ميل بادامك